گیاهان دارویی

• معرفی اجمالی (تاریخچه):

پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی در مهر ماه 1377 آغاز به کار نمود و در سال 1380 به عنوان مرکز تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی مورد تصویب شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفت. در حال حاضر این پژوهشکده با اعضاء هیأت علمی و کارشناس در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد در چهار گروه پژوهشی و سه مرکز خدمات تخصصی در زمینه‌های تولید و تکثیرگیاهان دارویی، آنالیز و عصاره‌گیری، فرمولاسیون و تولید فرآورده های دارویی گیاهی و گیاهان دارویی فعالیت دارد.

• زمینه های فعالیت:  گیاهان دارویی و دارهای گیاهی

• رئوس فعالیت های مهم  پژوهشکده:
  • پژوهشی: شامل انجام طرح‌های پژوهشی کارفرمایی، طرح‌های کاربردی مصوب جهاددانشگاهی و طرح‌های پژوهشی با محوریت تولید دانش فنی و فناوری‌های نوین.
  • تولیدی: شامل تولید داروهای گیاهی و گیاهان دارویی، بسته‌بندی گیاهان دارویی و فرآوری گیاهان دارویی و تولید عصاره‌ها و اسانس‌ها
  • آموزشی: شامل آموزش تخصصی در زمینه‌های تولید گیاهان دارویی، فرآوری گیاهان دارویی و فرمولاسیون داروهای گیاهی

• گروه های پژوهشی:
  • گروه پژوهشی فارماکولوژی و طب کاربردی
  • گروه پژوهشی فارماکوگنوزی و داروسازی
  • گروه پژوهشی کشت و توسعه گیاهان داروی
  • گروه پژوهشی بیوتکنولوژی گیاهان دارویی

• مراکز خدمات تخصصی:
  • مرکز خدمات تخصصی تولید فرآورده های دارویی و معطر گیاهی
  • مرکز خدمات تخصصی آنالیز و فرآوری گیاهان دارویی
  • مرکز خدمات تولید نهال و بذر گیاهان دارویی

• توانمندی های علمی، تخصصی و پژوهشی:

1. گروه های پژوهشی
   • گروه پژوهشی فارماکولوژی و طب کاربردی
     • محورها و زمینه‌های فعالیت گروه
       1. بررسی اثر درمانی گیاهان دارویی در مدل حیوانی و انسانی مورد استفاده در:
          • درمان بیماری چربی خون بالا
          • درمان بیماری قند خون بالا
          • درمان اختلالات کبدی
          • درمان بیماری اعصاب
          • درمان بیماری گوارشی
          • درمان بیماری روماتیسم
       2. بررسی و شناسایی اثرات درمانی و مکانیسم اثر گیاهان دارویی در محیط کشت سلول
     • فعالیت‌های شاخص گروه
       1. مطالعه بالینی جهت ارائه فرمولاسیون دارویی در درمان بیماری دیابت
       2. مطالعه بالینی جهت ارائه فرمولاسیون دارویی در درمان علائم محرومیت از مرفین (Sophurea)
     • توانائی های پژوهشی گروه
       1. پژوهش در راستای شناسایی اثرات درمانی داروهای گیاهی و بومی سازی تولید موارد تایید شده
       2. پژوهش در راستای شناسایی اثرات درمانی پروبیوتیکی، و بومی سازی تولید موارد تایید شده
       3. پژوهش در راستای شناسایی اثرات درمانی داروهای مکمل‌ و بومی سازی تولید موارد تایید شده
       4. انجام آزمون های قابلیت حیات سلولی
       5. انجام آزمون های سمیت سلولی با هدف بررسی ایمنی و سلامت ترکیبات گیاهی
       6. انجام آزمون های سمیت سلولی با هدف یافتن ترکیبات سیتوتوکسیک
       7. ایجاد مدل های سلولی با هدف یافتن ترکیباتی با منشای گیاهی و  بالقوه موثر در بیماری هایی نظیر دیابت و بیماری های سیستم عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون.
       8. تعیین حداکثر غلظت غیر سمی عصاره های گیاهی از نظر سلامت و ایمنی: برای این منظور با استفاده از تست WST میزان سمیت سلولی بر روی رده سلولی PC12 بررسی می شود
       9. بررسی توان حفاظت سلولی عصاره های گیاهی  در برابر سمیت ناشی از غلظت بالای گلوکز و محرومیت از گلوکز؛ بدین منظور از تست WST برای سنجش قابلیت حیات سلولی و از تست تریپان بلو برای بررسی میزان بقای سلولی استفاده می شود. در این آزمون ها از رده سلولی   PC12 استفاده می شود.
       10. آزمون بررسی ترشح انسولین؛ در این آزمون توانایی عصاره ها در تحریک سلول های TCβ به ترشح انسولین در مدل کشت سلولی بررسی و با استفاده از تکنیک ELISA سنجیده می شود.
       11. آزمون جذب گلوکز؛ در این آزمون با استفاده از مدل سلولی C2C12 و 3T3-L1 توانایی عصاره ها در حساس کردن سلول ها به جذب و انتقال گلوکز به داخل سلول های بررسی و با تکنیک ELISA سنجیده می شود.
       12. آزمون تمایز سلول های چربی؛ در این آزمون با استفاده از مدل سلولی 3T3-L1 و با تکنیک ELISA ، القا یا مهار آدیپوژنز بررسی می شود.
     • امکانات تحقیقاتی و فضای موجود گروه
       1. آزمایشگاه کشت سلولی و اتاق تمیز
       2. آزمایشگاه بیوشیمی عمومی
       3. حیوانخانه
       4. بخش کپسول زنی
   • گروه پژوهشی فارماکوگنوزی و داروسازی
     • محورها و زمینه‌های فعالیت گروه
       1. الف) تدوین روش‎های خالص ‎سازی و بهینه ‎سازی تولید و فرمولاسیون فرآورده‎ های گیاهی
       2. ب) طراحی و معتبرسازی روش‎ های اندازه ‎گیری کیفی و کمی و بررسی اثرات بیولوژیک گیاهان دارویی و فرآورده‎های آن‎ها
       3. ج) کاربرد فناوری نانو در تولید فرآورده های نوین با استفاده از گیاهان دارویی
     • فعالیت‌های شاخص گروه‌
       1. ایجاد دانش فنی تولید فرآورده‌های استاندارد جهت ارائه به بازار دارویی (Glycyrrhiza glabra و Aloe vera  و Stevia rebaudiana و Silybum marianum)
       2. تولید فرآورده‌های ضد قارچی
       3. ارائه فرمولاسیون‌های جدید با تکنولوژی بالا (کورکومین و منتول)
     • توانائی های پژوهشی گروه
       1. جداسازی و خالص‌سازی ترکیبات طبیعی
       2. شناسایی ساختار ترکیبات شیمیایی
       3. آنالیز و تعیین مقدار ترکیبات دارویی
       4. استانداردسازی فرآورده‌های طبیعی
       5. تولید دانش فنی و فرمولاسیون فرآورده‌های دارویی
       6. مستندسازی اطلاعات طب سنتی
       7. بررسی اثرات بیولوِژیک گیاهان دارویی
       8. بررسی اثرات ضدمیکروبی گیاهان دارویی
       9. کنترل میکروبی فرآورده‌های دارویی
     • امکانات تحقیقاتی و فضای موجود گروه
       1. آزمایشگاه استخراج و خالص‌سازی ترکیبات طبیعی
       2. آزمایشگاه فناوری‎های نوین
       3. آزمایشگاه فرمولاسیون فرآورده‌های دارویی
       4. آزمایشگاه کنترل میکروبی
       5. آزمایشگاه بررسی اثرات ضدمیکروبی
     • تجهیزات عمده گروه
       1. دستگاه طیف‎سنج تحرک یونی(IMS)
       2. دستگاه الکترواسپری
       3. دستگاه اسپکتروسکوپی ماورای بنفش (UV)
       4. دستگاه تعیین نقطه ذوب
       5. دستگاه خشک‌کن انجمادی (Freeze dryer)
       6. دستگاه‌های فرمولاسیون و آنالیز فیزیکوشیمیایی داروها
       7. دستگاه‌های عصاره‌گیری آزمایشگاهی،نیمه‌صنعتی
       8. دستگاه‌های عصاره‌گیری صنعتی مجهز به سیستم فراصوت
       9. دستگاه پاستوریزاسیون صنعتی و Ice Bank
       10. مخازن نگهداری حلال صنعتی و فیلتر پرس صنعتی
       11. دستگاه‌های اسانس‌گیری
       12. دستگاه تقطیر در خلاء آزمایشگاهی، نیمه صنعتی و صنعتی
       13. دستگاه تقطیر حلال نیمه پیوسته (Semi-continous)
   • گروه پژوهشی کشت و توسعه گیاهان دارویی
     • محورها و زمینه‌های فعالیت گروه
       1. جمع‌آوری، شناسایی و ارزیابی ژرم‎پلاسم انواع توده‌ها و گونه‌های گیاهان دارویی بومی ایران و دنیا.
       2. اهلی و زراعی نمودن گونه‌های وحشی و غیر زراعی گیاهان دارویی موجود در عرصه‌های طبیعی.
       3. ارزیابی و بهینه‌سازی کشت و تولید گیاهان دارویی در راستای بهبود عملکرد کمی (شاخص‌های زراعی)، کیفی (متابولیت‌های ثانویه دارویی) و اقتصادی بر اساس اعمال مدیریت به‌زراعی وشناخت اکوفیزیولوژیکی گیاهان دارویی.
       4. دستیابی به دانش فنی کاشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی نوین و غیربومی با هدف بومی ‎سازی و تولید.
       5. توسعه هرباریوم و بانک ژن (بذر) مرجع گیاهان دارویی کشور.
       6. شناخت روش‌های تولید ارگانیک گیاهان دارویی و استفاده از گیاهان دارویی در کشت ارگانیک.
       7. تدوین و ارایه دانش فنی تولید انواع بذر، قلمه و نشاء گیاهان دارویی با ارایه و ثبت کد معتبر بانک گیاهی.
       8. انجام پژوهش و تحقیقات در خصوص امکان تولید ارقام زراعی گیاهان دارویی.
       9. همکاری و تدوین دانش فنی تولید گیاهان دارویی در قالب انجام قراردادهای پژوهشی-کارفرمایی.
     • فعالیت‌های شاخص گروه‌
       1. ایجاد دانش فنی شکست خواب و بهبود جوانه‌زنی بذرهای گیاهان دارویی
       2. اهلی سازی گیاه دارویی خشخاش کبیر (Papaver bracteatum L.)
     • توانایی‎های پژوهشی گروه
       1. جمع ‎آوری، شناسایی و ثبت انواع گونه‎های گیاهان دارویی ایران با ارایه شناسنامه کددار معتبر
       2. کشت و تولید گیاهان دارویی به همراه مستندسازی اطلاعات و تولید دانش فنی در قالب طرح‌های پژوهشی، مقالات معتبر علمی-‌پژوهشی، کتاب و غیره.
       3. ارایه فناوری‌های نوین به‌زراعی و بهینه‌سازی الگوی کشت و تولید گیاهان دارویی در راستای بهبود عملکرد کمی و کیفی.
       4. شناسایی و تعیین بهترین جمعیت‌ها و توده‌های گیاهان دارویی بومی از نظر پتانسیل تولید کمی و کیفی.
       5. سازگاری و زراعی نمودن بهترین توده‌ها و گونه‌های گیاهان دارویی وحشی و جدید.
       6. افزایش بهره‌وری در تولید و عملکرد گیاهان دارویی.
       7. افزایش بهره‌وری در بیوسنتز متابولیت‌های دارویی (ثانویه) و عملکرد فیتوشیمیایی گیاهان دارویی.
       8. تأمین و تولید ژرم‎پلاسم گیاهان دارویی.
       9. ایجاد و توسعه پایگاه اطلاعاتی گیاهان دارویی کشور .
       10. ارایه دانش‌ فنی تولید بذر برخی از گیاهان دارویی مورد نیاز بازار، مراکز تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و کلکسیون‌های گیاهی. 
     • امکانات تحقیقاتی و فضای موجود گروه
       1. بانک تخصصی بذر گیاهان دارویی
       2. آزمایشگاه تکنولوژی بذر گیاهان دارویی
       3. هرباریوم گیاهان دارویی و آزمایشگاه شناسایی گیاهی
       4. هرباریوم دیجیتال گیاهان دارویی
       5. کلکسیون زنده گیاهان دارویی
       6. مزرعه و گلخانه‎ های تحقیقاتی گیاهان دارویی
   • گروه پژوهشی بیوتکنولوژی گیاهان دارویی
     • محورها و زمینه‌های فعالیت گروه
       1. ارزیابی ژرم پلاسم گیاهان دارویی از لحاظ خصوصیات مرفولوژیکی- ژنتیکی- سیتوژنتیکی و فیتوشیمیایی.
       2. مهندسی ژنتیک به منظور تولید متابولیت‌های ثانویه در سامانه تحت کنترل (بیوراکتور،کشت ریشه مویین، کشت سوسپانسیون و..)
       3. مطالعه بیان ژن به منظور به نژادی ملکولی در گیاهان دارویی
       4. بهینه‌سازی  شرایط تکثیر درون شیشه‌ای از طریق تکنیک کشت بافت
       5. تولید و معرفی ارقام اصلاح شده گیاهان دارویی با استفاده از روش‌های کلاسیک و زیست‌فناورانه.
       6. ارائه دانش فنی، خدمات مشاوره‌ای و قراردادهای کارفرمایی در تولید انبوه و سریع گیاهان دارویی از طریق تکنیک کشت بافت
     • فعالیت‌های شاخص گروه‌
       1. تهیه و تنظیم پروتکل‌های تولید گیاهان دارویی پر مصرف (سرخدار، گل محمدی، گلابی پیردوراف، استویا، ثعلب، به‌لیمو و آلوئه‌ورا)
       2. اصلاح و تکثیر گیاهان دارویی با روش‌های کلاسیک و پیشرفته
     • توانمندی‌های گروه
       1. پژوهش در راستای ارزیابی تنوع ژنتیکی گیاهان دارویی
       2. پژوهش در راستای اصلاح ملکولی و مهندسی ژنتیک گیاهان دارویی
       3.  پژوهش در راستای مطالعات سیتوژنتیک گیاهان دارویی
       4. پژوهش در راستای متابولیت گیاهان دارویی ( ژنومیکس، پروتومیکس)
       5. پژوهش در زمینه کشت بافت و ریزازدیادی گیاهان دارویی
     • امکانات تحقیقاتی و فضای موجود گروه
       1. آزمایشگاه کشت بافت
       2. آزمایشگاه ژنومیکس (در حال تجهیز)
       3. آزمایشگاه پروتئومیکس (در حال تجهیز)
       4. آزمایشگاه اصلاح کلاسیک (در حال تجهیز)
       5. اتاق­های رشد ( 60 متری و 12 متری)
       6. اتاق سازگاری در مرحله طراحی و ساخت
       7. آزمایشگاه سیتوژنتیک ( در مرحله نیازسنجی تجهیزات و ملزومات)
2. مراکز خدمات تخصصی
   • مرکز خدمات تخصصی تولید فرآورده های دارویی و معطر گیاهی
     • معرفی مرکز
       • مرکز خدمات تخصصی تولید فرآورده‌های دارویی و معطر گیاهی، فعالیت خود را با موافقت قطعی معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی از سال 1373با هدف تولید و تکثیر، فرآوری، بسته بندی و ارائه خدمات تخصصی مرتبط با گیاهان دارویی و معطر آغاز نموده است. این مرکز در سال 1395 به دو مرکز خدمات تخصصی تولید فرآورده‌ها و داروهای گیاهی و مرکز خدمات تخصصی بذر و نهال تبدیل شد. این مرکز مفتخر است که با تولید و بسته‌بندی بیش از 40 نوع گیاه دارویی (دمنوش گیاهی) و داروی گیاهی (لیورسیل، ملیتروپیک، داروی لاغری، داروی چاقی و...)، پودرهای چاقی و لاغری سوپر پلنت سینا پژوه، چای لاغری دکتر سینا، در حال حاضر بعنوان یکی از مراکز عمده فرآوری و بسته‌بندی گیاهان دارویی در کشور مطرح می‌باشد؛ بطوریکه محصولات بسته‌بندی این مرکز (دمنوش گیاهی) با برند تجاری ارمغان طبیعت، از ابتدای فعالیت مرکز تاکنون در سراسر کشور بطور مستمر توزیع و عرضه شده و در چندین نوبت به کشورهای حاشیه خلیج فارس و برخی از کشورهای اروپایی عرضه و صادر گردیده است.
     • عناوین مهمترین فعالیت های مرکز
       1. فعالیتهای تولیدی
       2. تولید و بسته‌بندی گیاهان دارویی، داروهای گیاهی و فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی گیاهی.
       3. تولید انواع عصاره‌های گیاهی
       4. تولید و بسته‌بندی داروهای گیاهی در اشکال کپسول،شربت،قطره،اسپری،قرص و ساشه
       5. دارا بودن خطوط کامل تولید کپسول، قرص، شربت، قطره، تی بگ و ساشه به همراه گواهی GMP  از سازمان غذا و دارو
     • فعالیتهای خدمات تخصصی
       1. مشاوره در خصوص پرورش، فرآوری، فرمولاسیون و بسته بندی گیاهان دارویی، داروهای گیاهی و فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی گیاهی.
       2. ارائه خدمات بسته‌بندی گیاهان دارویی و داروهای گیاهی با اخذ مجوزهای لازم از مراجع قانونی.
       3. ارائه خدمات تخصصی تولید داروهای گیاهی از مرحله اخذ مجوز تا تولید و ورود به بازار
   • مرکز خدمات آنالیز و فرآوری گیاهان دارویی
     • معرفی مرکز 
       1. مرکز خدمات آنالیز و فرآوری گیاهان دارویی پژوهشکده گیاهان دارویی که با نیروی انسانی متخصص و تجهیزات کامل در سه بخش مجزای «آنالیز دستگاهی»، «میکروبیولوژی» و «فرمولاسیون» فعالیت می‌کند، در سال 1395 موفق به اخذ موافقت اصولی و در سال 1396 موفق به اخذ موافقت قطعی شده است.
     • گواهینامه ها و مجوزها
       1. آزمایشگاه مجاز سازمان غذا و دارو
       2. آزمایشگاه مورد تایید سازمان ملی استاندارد
       3. آزمایشگاه همکار سازمان دامپزشکی کشور
       4. عضو قطعی شبکه آزمایشگاهی فناوری راهبردی کشور
       5. عضو شبکه ملی گیاهان دارویی.
     • توانمندی و خدمات قابل ارائه:
       1. آنالیز هایی که این مرکز در زمینه کنترل کیفی گیاهان دارویی و فرآورده های آن ها ارائه میدهد به طور کلی در پنج بخش:
          • الف- شناسایی و اندازه گیری ترکیبات طبیعی مواد موثره گیاهان دارویی و فرآورده های گیاهی
          • ب- آزمایش‌های فیزیکو شیمیایی، مواد اولیه (اسانس و عصاره) و فرآورده های گیاهی
          • ج- کنترل میکروبی مواد اولیه و فرآورده های گیاهی
          • د- انجام تست های پایداری تسریع شده فرآورده های گیاهی
          • ه- آنالیزهای DMF مرکز تولید فرآورده‌های دارویی و بخش فرمولاسیون
     • آزمایشگاههای فعال مرکز
       1. آزمایشگاه آنالیز دستگاهی
          • آنالیزهای GC, GC/MS
            • شناسایی و تعیین درصد ترکیبات اسانس‌ها و سایر ترکیبات فرار فرآورده‌های گیاهی، مشتق‌سازی و شناسایی پروفایل اسید چرب انواع نمونه‌های روغنی، تعیین کمی ترکیبات طبیعی اسانس و تعیین درصد خلوص حلال‌های سبک و ...
          • آنالیزهای UV
            • بررسی اثر آنتی‌اکسیدانی و تعیین مقدار فنل تام، تانن تام، فلاونوئید تام، آنتوسیانین تام، ساپونین تام، آلکالوئید تام، سنوزیدتام و ..
          • تست‌های فیزیکوشیمیایی
          • تعیین درصد خاکستر، دانسیته، pH، باقیمانده خشک، رطوبت، ضریب شکست، اندیس یدی، هیدروکسیل و اسیدی و سایر آیتم‌های فیزیکو شیمایی شربت، محلول، پماد، کرم و ...
          • آنالیزهای HPLC
            • تعیین دقیق کمی بیش از 60 ترکیب از ترکیبات طبیعی و مواد موثره عصاره‌ها و فرآورده‌های گیاهی و همچنین بررسی و اندازه‌گیری مایکو توکسین‌ها در فرآورده‌های گیاهی
       2. آزمایشگاه میکروبیولوژی
          • آزمون‌های تخصصی تعیینMIC وMBC  و انتشار از دیسک برای نمونه‌های تحقیقاتی و آنتی بیوتیک‌ها.
          • شمارش تعداد کلی میکروارگانیسم‌ها.
          • شمارش تعداد کلی کپک و مخمر.
          • شناسایی چهار باکتری اشریشیا کولای، سالمونلا، استافیلوکوک اورئوس، سودوموناس آئروژینوزا.
          • شناسایی قارچ کاندیدا آلبیکنز.
          • انجام آزمون‌های میکروبی عرقیات گیاهی و ...
       3. آزمایشگاه فرمولاسیون و پایداری
          • انجام تست‌های تخصی قرص و کپسول شامل سختی، قطر، ضخامت، زمان باز شدن، حلالیت و فرسایش.
          • همچنین تست‌های پایداری تسریع شده در مدت 6 ماه و در بازه‌های زمانی 0، 1، 3 و 6 دارو طبق استاندارد ICH مورد پایش قرار می‌گیرد. محیط لازم جهت فراهم آوردن شرایط نگهداری دارو به مدت 6 ماه دور از نور آفتاب و در ظرف در بسته در چمبر پایداری فراهم می‌شود. 

آدرس سایت:      imp.acecr.ac.ir/fa