پمپ‌های درون‌چاهی (ESP) در بین ۱۰ قلم کالای ضروری وزارت نفت/ تلاش جهاددانشگاهی برای خودکفایی کشور در این حوزه
عباس نظری مدیر پروژه بومی‌سازی دانش فنی طراحی و ساخت پمپ برقی درون‌چاهی (ESP) جهاددانشگاهی خواجه نصیرالدین طوسی در گفت‌وگو با روابط عمومی جهاددانشگاهی زمان آغاز اجرای این طرح را شهریور 1398 اعلام کرد و گفت: در حال حاضر تعداد زیادی از چاه‌های نفت کشور در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و فشار آن‌ها افت کرده است که برای احیای چاه‌های غیرفعال و یا افزایش برداشت از چاه‌های نیمه فعال باید از فرازآوری مصنوعی (AL) استفاده کرد که یکی از کارآمدترین و بهینه‌ترین روش‌ها استفاده از برقی پمپ‌های درون‌چاهی (ESP) است.
وی در رابطه با ضرورت اجرای این طرح در کشور افزود: با توجه به اینکه پمپ ESP جزو تجهیزات با تکنولوژی بالا در صنایع نفت و گاز محسوب می‌شود و تولید آن در انحصار چند شرکت خاص است تأمین آن در کشور همیشه با مشکلات فراوانی مواجه بوده و به همین جهت جزو 10 قلم کالای ضروری وزارت نفت که نیاز به بومی‌سازی دارند، اعلام شده است. بنابراین با توجه به نیاز کشور و بازار منطقه دستیابی به تکنولوژی ساخت این پمپ‌ها در کشور و خودکفا شدن در این عرصه منطقی و ضروری به نظر می‌رسد.
نظری با تاکید بر این که با کسب دانش فنی و توسعه محصول این پمپ‌ها، امکان انجام مطالعات مخزن میدان‌های نفتی کشور و طراحی و ساخت پمپ‌ها مطابق با چاه‌های نفت کشور فراهم می‌شود، اظهار کرد: این امر علاوه بر بهینه‌سازی هزینه‌ها، طول عمر محصول و ازدیاد برداشت را به همراه خواهد داشت.
مدیر پروژه بومی‌سازی دانش فنی طراحی و ساخت پمپ برقی درون‌چاهی (ESP) هدف این پروژه را بومی-سازی دانش فنی طراحی سیستمی پمپ برای میادین و چاه‌های مختلف نفتی، کسب دانش فنی طراحی و ساخت الکتروموتور، پمپ، سپراتور، پروتکتور و VFD عنوان کرد و گفت: تا امروز علاوه بر ایجاد دانش فنی طراحی سیستمی چاه، طراحی و تحلیل اجزای پمپ نیز انجام شده، همچنین کسب دانش فنی در زمینه طراحی و ساخت الکتروموتور، پمپ، پروتکتور، سپراتور و VFD محقق شده و طراحی و ساخت این مجموعه‌ها با توجه به استانداردهای معتبر مربوطه تحقق یافته است.
وی تصریح کرد: با توجه به شرایط کاری، محیط خورنده، دمای بالا، لزوم قابلیت اطمینان بالا و کنترل و مانیتورینگ دقیق این مجموعه، نیاز به مجموعه‌ای از متخصصان از حوزه‌های مختلف مهندسی نفت، الکترونیک، نرم‌افزار، کنترل، ماشین‌های الکتریکی، مکانیک سیالات، مکانیک ساخت و تولید، متالوژی، پلیمر و ابزار دقیق داشتیم که در این پروژه این متخصصان گرد هم آمدند و ضمن ایجاد دانش فنی طراحی و تحلیل، ساخت تمام قطعات، مونتاژ، زیرساخت مونتاژ و تست برای مجموعه‌های ذکر شده در داخل کشور انجام شده است.
نظری با بیان این که طبق هدف‌گذاری صورت گرفته طراحی و ساخت 5 مجموعه اصلی شامل: الکتروموتور، پمپ، سپراتور، VFD و پروتکتور انجام شده است، گفت: برنامه‌ریزی برای ایجاد خط تولید با ظرفیت 50 دستگاه در سال صورت گرفته و در همین راستا قالب‌ها و زیرساخت‌های مونتاژ و تست الکتروموتور و سپراتور طراحی و ساخته شده و برای پمپ و پروتکتور نیز در حال انجام است. همچنین با توجه به تفاهم‌نامه‌های منعقد شده طراحی و تولید الکتروموتور ESP در چند رنج توانی و سری محصول در حال انجام است.
وی افزود: با توجه به طول بلند و آلیاژ خاص تجهیزات، تأمین و ساخت قطعات در داخل کشور با مشکلاتی همراه است، که به ناچار از روش‌های جایگزین برای تأمین و ساخت تجهیزات استفاده می‌شود که زمان و هزینه بیشتری را به پروژه تحمیل کرده است.
نظری با تاکید بر این که افزایش هزینه‌های پروژه با توجه به حجم سفارش پایین (یک دستگاه) و افزایش هزینه‌های ارزی و همچنین افزایش هزینه‌های خدماتی داخل کشور از دیگر مشکلات پروژه است، ادامه داد: یکی از اصلی‌ترین مشکلات پروژه نبود امکان تست میدانی این محصول است چرا که با توجه به طراحی و ساخت اولین بار در کشور و ریسک‌های احتمالی، شرکت‌های بهره‌بردار از تست میدانی محصول سرباز می‌زنند.
وی تصریح کرد: مشکلات فنی و تدارکاتی به همت متخصصان و صنعتگران داخل و همچنین مشاوره متخصصان صنعت نفت کشور در حال انجام است، اما برای انجام تست‌های میدانی و کاهش ریسک‌های احتمالی نیاز به حمایت و پشتیبانی مسئولان شرکت نفت وجود دارد.
مدیر پروژه بومی‌سازی دانش فنی طراحی و ساخت پمپ برقی درون‌چاهی (ESP) با اشاره به این که امروزه بیان می‌شود که نوآوری و خلاقیت ذاتی نیست و اکتسابی است لذا برای رسیدن به دانش مولد و بسترساز باید گام به گام آموزش داده شود، گفت: جهاددانشگاهی با توجه به زیرساخت‌هایی که در دانشگاه‌های سراسر کشور دارد ـ که البته این زیرساخت‌ها باید از طرف نهادهای مسئول توسعه داده شده و حمایت شوند ـ باید با تمرکز بر مشکلات کشور و تعریف ابرپروژه ها و سپس شکست آن‌ها به طرح و پروژه‌های کوچک‌تر زمینه‌ساز بستری برای شکوفایی و به بار نشستن دانش‌بنیادی دانش‌آموختگان و نخبگان دانشگاهی و ایجاد دانش کاربردی و مولد باشد. البته جهاددانشگاهی پس از ایجاد دانش مولد، باید پیگیری و حمایت خود را تا توسعه محصول و تجاری‌سازی ادامه دهد که نتیجه آن رضایت جمعی، اشتغال‌زایی و تولید ثروت خواهد بود. لازمه ی ایفای درست و مؤثر نقش جهاددانشگاهی حمایت نهادهای دولتی و کشوری است.