معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی: (بخش اول)
جهاددانشگاهی نماد خودباوری کشور در عرصه‌ی پژوهش و فناوری است/ تشریح افتخارات
به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، به در پی تعریف سند چشم‌انداز بیست‌ساله‌ی کشور در سال 1384، جهاددانشگاهی نیز با مدنظر قراردادن اهداف مصوب در اساس‌نامه، چشم‌انداز بیست‌ساله‌ی خود در افق 1404 را ترسیم و برای تحقق آن، اهداف کلان بخش‌های پژوهش و فناوری، آموزشی و فرهنگی را مشخص کرد. در بخش اهداف کلان بیست‌ساله‌ی معاونت پژوهش و فناوری، به ایجاد ساختارهای پژوهشی و تخصصی جدید و متناسب، قطب‌های علم و فناوری و تولید و عرضه‌ی فناوری و نوآوری در سطح ملی و بین‌المللی توجه ویژه‌ای شده است.
معاونت پژوهش و فناوری در راستای تحقق برنامه‌ی پیش‌بینی‌شده گام‌های موثری برداشته و درعین‌حال پاسخ به نیازهای تحقیقاتی وزارت‌خانه‌ها، سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی را مدنظر قرار داده است. این نیازها به‌طور عمده توسط ساختارهای پژوهشی شامل 150 گروه پژوهشی، 141 مرکز خدمات تخصصی، 24 مرکز رشد و 3 پارک علم و فناوری مستقر در 33 واحد جهاددانشگاهی،10 سازمان این نهاد، 20 پژوهشکده‌ی مستقل و 3 پژوهشگاه (شامل 9 پژوهشکده) مستقر در سراسر کشور، مرکز اطلاعات علمی (SID)، مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران و مجتمع تحقیقاتی شهدای جهاددانشگاهی پاسخ داده می‌شود.
جهاددانشگاهی از ابتدای فعالیت خود تاکنون موفق به اجرا و اختتام بیش از سیزده هزار عنوان طرح، بیش از 1200 عنوان کتاب و... در حوزه‌های تخصصی فنی و مهندسی و علوم پایه، علوم پزشکی، علوم انسانی و اجتماعی و هنر، کشاورزی و منابع طبیعی شده و با حضور در جشنواره‌های مختلف علم ـ تخصصی کشور مانند ادوار مختلف جشنوارهی خوارزمی یا جشنوارهی پزشکی رازی موفق به کسب 55 مورد جایزه‌ی ملی و بین‌المللی، 42 رتبه‌ی برتر «پژوهشگر نمونه» کشوری شده است.
دکتر محمدرضا پورعابدی معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی معتقد است که این نهاد در این چهل سال به بلوغ سازمانی رسیده و در پی آن است که از عرصه‌ی انتقال فناوری، به‌سوی تولید و توسعه‌ی فناوری حرکت کند. او می‌گوید: یک‌زمانی با فردی که در صنعت نفت عهده‌دار مسوولیتی بود، صحبت می‌کردم و ایشان می‌گفت: من خجالت می‌کشم وقتی می‌بینم پیچ و مهره را هم از خارج وارد می‌کنیم! ایشان مسوولیتی در قبال واردکردن لوازم موردنیاز این صنعت از خارج داشت و زمانی که به کشور بازگشت و در استان‌های جنوبی مسوولیت گرفت، از ما تقاضا کرد در صنعت نفت ورود کنیم و درواقع جهاددانشگاهی کمک کند تا اقلام موردنیاز این صنعت در داخل تولید شود و برای ساخت آن‌ها محتاج خارج نباشیم. جهاددانشگاهی تاکنون موفق به تولید اقلام استراتژیکی در صنعت نفت شده و این سیر تولید محصولات فناورانه که همه‌ی آن‌ها با فناوری برتر (هایتک) هستند، نشان از تلاش و سعی مجموعه‌ای است که باور دارد که «ما می‌توانیم». جهاددانشگاهی همواره به دنبال اثبات این گزاره بوده و این‌که جوانان و تحصیل‌کرده‌های ما می‌توانند ارزش‌آفرین باشند و اشتغال دانش‌بنیان در کشور صورت بگیرد.
مشروح کامل گفت‌وگو با معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در ادامه از نظر می‌گذرد.
برجسته‌ترین دستاوردهای چهل‌ساله‌ی جهاددانشگاهی در حوزه‌ی پژوهش و فناوری با نگاه تاثیرگذاری این نهاد در جامعه چه بوده است؟
شاید بتوان این‌گونه گفت که مهم‌ترین و برجسته‌ترین دستاورد جهاددانشگاهی راهبردهایی است که در طول سال‌های حیات خود تعریف کرده است. ازجمله‌ی این راهبردها، تلاش برای ارایه‌ی الگوهای موفق در عرصه‌های مختلف فرهنگی، علمی و فناورانه بوده است. جهاددانشگاهی تلاش کرده تا این باور و روحیه را در جامعه به وجود بیاورد که جوانان و به‌ویژه دانشمندان ایرانی می‌توانند به دانش و فنون دست یابند و به پیشرفته‌ترین عرصه‌های فناوری و محصول ورود کنند و در جهت حل مسایل و نیازهای جامعه از آن‌ها استفاده کنند. تلاش جهاددانشگاهی همواره این بوده که بتواند توانمندی‌های جامعه، به‌ویژه جامعه‌ی علمی را به شکل مناسبی با نیازمندی‌های جامعه پیوند دهد؛ البته ساختار منعطف جهاددانشگاهی نیز ایفای نقش کرده و این اجازه را به او داده که در مواقع بروز چالش‌ها و مسایل جدی در سطح جامعه، بتواند ماموریت‌های خود را در این راستا تعریف و پاسخ به‌موقع و سریع‌تری به آن مسایل و مشکلات داشته و در جهت حل آن‌ها گام بردارد.
در کنار الگوسازی و ارایه‌ی الگوهای موفق در عرصه‌های فرهنگ، علم و فناوری، همواره یکی از بحث‌ها این بوده است که بتوانیم در برابر مسایل و مشکلات جامعه پاسخ و عکس‌العمل شایسته‌ای داشته باشیم. این مهم چه در دوران دفاع مقدس که فعالیت‌های جهاددانشگاهی در حل‌وفصل مسایل و مشکلات رزمندگان نقشی مؤثر ایفا نموده و شاید ادبیات دفاع دانش‌بنیان نیز از همان روزگار شکل‌گرفته باشد تا دوران سازندگی پس از جنگ که لزوم توسعه‌ی کشور مطرح بود، جهاددانشگاهی توانست در صنایع مولد کشور مانند صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و حمل‌ونقل ریلی، فولاد و کانی‌های فلزی و غیرفلزی و هم‌چنین در حوزه‌ی پزشکی، کشاورزی، علوم انسانی و سایر حوزه‌های علم و فناوری که نیازمندی‌های زیادی وجود داشت، ورود کند. درهرحال مهم‌ترین راهبرد و دستاورد جهاددانشگاهی این بوده که بتواند با تکیه بر توان و امکانات داخلی، پاسخ‌های مناسبی به مسایل و مشکلات و چالش‌های جامعه، متناسب با توانمندی‌های خود ارایه کند.
رشد و توسعه‌ی تحقیقات جهاددانشگاهی در چهار دهه‌ی فعالیت این نهاد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در حوزه‌ی پژوهش و فناوری، نباید انتظار جهش‌های آنی و کارهای میان‌بر، به این معنا که کارهای خلق‌الساعه انجام شود را داشت. پژوهش و فناوری مسیری است که باید به‌صورت آهسته و پیوسته و با مداومت و فکر و اندیشه جلو برود و قاعدتا زمانی می‌توانیم خروجی‌های خوبی در این عرصه داشته باشیم که هم انتخاب‌های خوب و مناسب برای فعالیت در حوزه‌ی پژوهش و فناوری داشته باشیم که دارای پتانسیل‌های علمی و فناورانه باشد و هم این انتخاب‌ها ارزش‌آفرینی و ایجاد ثروت کند. جهاددانشگاهی از این منظر همواره سعی کرده الگوهای موفقی ارایه کرده و به‌صورت کاربردی از دانش و فناوری در تولیدات خود بهره بگیرد؛ هم‌چنین تلاش کرده در طول این چهل سال، روند روبه‌رشدی داشته باشد و البته در این مسیر فعالیت‌های زیادی را غربال‌گری کرده است؛ برای مثال اگر بخش خصوصی قادر بود کاری انجام دهد که جهاددانشگاهی مشغول انجام آن است، طرح به آن مجموعه واگذارشده و جهاددانشگاهی به سراغ کارهای جدیدتر و نوتر و شاید بتوان گفت مغفول‌تر رفته است. امروز به این حد از بلوغ رسیده‌ایم که از سطح انتقال فناوری، به سمت تولید و توسعه فناوری حرکت کنیم و تلاش داریم به مرز علم نزدیک شویم که ماحصل این رویکرد، رشد و پیشرفتی است که در جهاددانشگاهی به وجود آمده است. گر چه در این مسیر، این مساله مهم است که خروجی‌های ملموسی داشته و این خروجی می‌بایست منجر به حل مسایل و مشکلات و مرتفع‌نمودن نیازی از جامعه بشود. اگر به آمارها و عملکردها نگاهی بیاندازیم، این روند رو‌به‌رشد را ملاحظه می‌کنیم.
در موقعیت‌های مختلفی مقام معظم رهبری حمایت مستقیم خود را از جهاددانشگاهی اعلام کرده‌اند، ازجمله حمایت از 31 طرح فناورانه‌ی این نهاد؛ فکر می‌کنید دلایل حمایت‌های ایشان چیست؟
اگر بخواهیم نمونه‌ی داخلی سازمانی موفق در حوزه‌ی پژوهش و فناوری و تجاری‌سازی را که به دنبال رفع نیازهای اساسی مردم باشد، عرصه‌هایی که دیگران رغبت یا توان پرداختن به آن‌ها را ندارند، معرفی کنیم، قطعا جهاددانشگاهی خواهد بود. این نهاد پتنت و نماد خودباوری جمهوری اسلامی در حوزه‌ی پژوهش و فناوری است؛ به این دلیل که تلاقی میان ایمان، خودباوری و تخصص در این مجموعه شکل‌گرفته است که اوایل انقلاب از آن به‌عنوان تعهد و تخصص یاد می‌شد.
هم‌چنین ازاین‌جهت که جهاددانشگاهی زاییده و ازجمله رویش‌های انقلاب اسلامی است، هم در داخل و هم در بیرون آن چنین نگرش و دیدگاهی وجود دارد که جهاددانشگاهی محصول و نماد پژوهش و فناوری کشور و نظام است و باید بارور شود. وجود جوانان باایمان، معتقد و متخصص، مساله‌یابی درست و تشخیص به‌موقع مشکلات و مسایل و چالش‌های کشور و ورود شجاعانه و متعهدانه به آن‌ها و ارایه‌ی راه‌حل برای هر یک از آن‌ها، ازجمله دلایلی می‌تواند باشد که منجر به نگاه مثبت و محبت‌آمیز مقام معظم رهبری و مسوولان نظام به جهاددانشگاهی شده و همواره از آن حمایت کرده‌اند. رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنان خود، جهاددانشگاهی را به لحاظ معنوی و دستاوردهایی که داشته، مورد حمایت و لطف قرار داده‌اند و در زمانی که مجالی یافتیم تا تعدادی از فناوری‌های کسب‌شده در مجموعه‌ی این نهاد را خدمت ایشان ارایه کنیم، این باور برای ایشان به وجود آمد که اگر جهاددانشگاهی کمک و حمایت شود، می‌تواند حرکت‌های عمیق‌تری در جهت حل مسایل و معضلات رقم بزند. درمجموع، جوان‌بودن مجموعه‌ی جهاددانشگاهی و انجام کارهای بزرگ و اثربخش به همت جهادگران این نهاد می‌تواند ازجمله دلایل اصلی اعتماد مقام معظم رهبری به جهاددانشگاهی باشد.
جهاددانشگاهی برَند شناخته‌شده‌ای در حوزه‌ی پژوهش و فناوری کشور است؛ مهم‌ترین افتخارات محققان این نهاد در عرصه‌ی پژوهش و فناوری از جنبه‌های ملی و بین‌المللی کدام است؟
از ابتدای برگزاری جشنوارهی بین‌المللی خوارزمی که به‌صورت سالانه برگزار می‌شود و طی آن به پژوهش‌ها و فناوری‌های برتر در سطح ملی و بین‌المللی جوایزی ارایه می‌شود تا اکنون، 27 طرح پژوهشی برتر و هم‌چنین 6 طرح پژوهشی در جشنوارهی جوان خوارزمی از جهاددانشگاهی مورد تقدیر قرارگرفته است. هم‌چنین در جشنوارهی تحقیقات علوم پزشکی که به جشنوارهی رازی معروف است، 22 طرح برگزیده از جهاددانشگاهی معرفی و تقدیر شده است.
در هفته‌ی پژوهش نیز که در سطح ملی برگزار می‌شود، در طول این سال‌ها، بیش از 42 طرح و پژوهشگر از جهاددانشگاهی معرفی و تقدیر شده‌اند. در حوزه‌های بین‌المللی هم این نهاد افتخارات شایسته‌ای کسب کرده است؛ ازجمله در سال 2019 آکادمی جهانی علوم در رشته‌ی زیست‌شناسی، دکتر بهاروند را به‌عنوان دانشمند برجسته معرفی کرد؛ هم‌چنین در دومین جشنوارهی ملی زن و جایزه‌ی مریم میرزاخانی، دکتر سمیه کاظم‌نژاد از پژوهشگاه ابن‌سینای جهاددانشگاهی، برگزیده و دریافتکنندهی این جایزه شد.
در ارزشیابی کیفی مراکز تحقیقاتی نیز که در سطح وزارتخانههای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برگزار می‌شود، مراکز تخصصی جهاددانشگاهی جایگاه خوبی داشته‌اند. در سال 2014 پژوهشگاه رویان موفق به دریافت جایزه‌ی بین‌المللی یونسکو در حوزه‌ی زیستی شد. هم‌چنین دو پژوهشگر ما آقایان دکتر منتظری و دکتر بهاروند در جمع دانشمندان برگزیدهی جهان اسلامی در حوزه‌ی علوم پزشکی، معرفی و انتخاب شدند. هم‌چنین در جدیدترین عرصه، یعنی سومین دورهی جایزه‌ی مصطفی(ص) که در میان کشورهای اسلامی از آن به‌عنوان نوبل اسلامی یاد می‌شود، آقای دکتر بهاروند برگزیده شد.