سازمان خراسان رضوی

 

 

 

• نام واحد: مشهد.
• معرفی اجمالی (تاریخچه):

امروزه فناوری‌های زیستی در حل مشکلات کشاورزی، کمک به امنیت غذایی و ارتقاء سطح سلامت غذایی جامعه نقش غیر قابل انکاری ایفاء می‌کنند. در همین راستا، پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی جهاددانشگاهی خراسان رضوی در شهریور 1392 با ماموریت انجام پژوهش‌های منسجم و هدفمند به منظور توسعه فناوری‌ و تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان متناسب با نیازهای روز جامعه تاسیس گردید. این پژوهشکده پس اخذ موافقت اصولی و قطعی در سه گروه تخصصی بیوتکنولوژی قارچ­های صنعتی، بیوتکنولوژی گیاهان زینتی و بیوتکنولوژی صنعتی میکروارگانیسم­ها طی سال­های 1381 تا 1397 از شورای نظارت و گسترش تشکیلات پژوهشی جهاددانشگاهی، در برنامه توسعه خود، اخذ موافقت اصولی از وزارت علوم تحقیقات و فناوری در سال 1399 را دستور کار قرار داد. به فضل الهی، پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی دستاوردهای شایان توجهی در زمینه توسعه کادر هیات علمی خود، بسط و تعمیق پژوهش­های کاربردی در راستای شبکه برنامه، تولیدات محصولات دانش محور، دستاوردهای آکادمیک (مقاله، کتاب، ثبت اختراع، ژن و غیره) تاسیس شرکت، تاسیس مرکز خدمات تخصصی و انجام طرح­های کارفرمایی ملی و منطقه­ای متناسب با نیاز روز داشته است. متوسط سابقه فعالیت این گروه‌های پژوهشی به تنهایی و قبل از تاسیس پژوهشکده بیش از 10 سال می‌باشد. بیش از 70 درصد اعضای هیات علمی پژوهشکده تمام یا بخشی از تحصیلات دکتری خود را در کشورهای پیشرفته گذرانده اند. همچنین به منظور افزایش غنای علمی، پرهیز از موازی کاری در فعالیت های پژوهشی و بررسی و استفاده از فرصت­های تجاری­سازی، از اعضای هیات علمی و متخصصین خارج از پژوهشکده (به ویژه دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی مطرح استان و کشور) در قالب شوراهای علمی گروه و شورای علمی پژوهشکده همکاری صورت می­گیرد.

چشم انداز 1404 این پژوهشکده: پیشرو بودن در توسعه فناوریهای زیستی در زمینه قارچهای خوراکی و دارویی، گیاهان زینتی و میکروارگانیسمهای صنعتی میان مراکز علمی تحقیقات شرق کشور می باشد

ماموریت: انجام پژوهش‌های منسجم و هدفمند به منظور توسعه فناوری‌ و تجاری‌سازی محصولات دانش‌بنیان متناسب با نیازهای روز جامعه در زمینه کشاورزی، کمک به امنیت غذایی و ارتقاء سطح سلامت غذایی جامعه، اهداف کلان کیفی: کسب رتبه ممتاز در حوزه پژوهش‌های بیوتکنولوژی صنعتی میان مراکز علمی تحقیقات شرق کشور، تقویت ارتباط با بخش صنعت از طریق طرح‌های فناورانه، کسب استقلال مالی، انجام مشترک طرح‌های پژوهشی، مبادله فناوری و صادرات فناوری و محصول با کشورهای دیگر با تاکید بر کشورهای اسلامی همسایه اهداف کلان کمی: شامل تاسیس پایلوت فناوری‌های پیشرفته در زمینه بیوتکنولوژی صنعتی با هدف تجاری سازی دانش فنی تولید محصولات، اخذ موافقت قطعی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، جذب و اجرای حداقل یک طرح کلان ملی تا 3 سال آینده می باشد.

• زمینه های فعالیت:

از جمله ویژگی‌های متمایز این پژوهشکده، تفکر حاکم بر مبنای تولید فناوری و محصولات Hi-Tech در سطح تجاری می‌باشد. تولید فرآورده‌های بیولوژی دانش بنیان، کمک به امنیت غذای (تامین پروتئین غیرحیوانی مورد نیاز جامعه)، ارتقاء سطح سلامت غذایی جامعه، استفاده کاربردی از ژرم پلاسم بومی کشور، کمک به حل مشکلات کشاورزی (ایجاد ارزش افزوده در ضایعات کشاورزی با کمک بیوتکنولوژی و توسعه فناوری در زمینه کشت‌های گلخانه‌ای)، کسب ثروت از طریق ارائه خدمات تخصصی، کمک در راستای اشتغالزایی دانش آموختگان، مشاوره و تاسیس شرکت‌های دانش بنیان و همچنین مدیریت بحران آب­های نامتعارف اشاره نمود.

• رئوس فعالیت های مهم واحد /سازمان /پژوهشکده/ پژوهشگاه/ مراکز تحقیقات و فناوری:

محور فعالیت پژوهشکده متناسب با هریک گروه­ها ترسیم شده است. در عین حال همگرایی فعالیت­هاو تحقیقات علمی نیز بسیار حائز اهمیت می باشد. در مجموع: به نژادی، به زراعی و ترکیبات زیست فعال در زمینه بیوتکنولوژی قارچ‌های صنعتی، تکثیر پایه‌های گیاهی، سیستم های نوین کشت و محرک های رشد در زمینه بیوتکنولوژی گیاهان زینتی، تولید، استحصال پایداری متابولیت میکروبی در زمینه بیوتکنولوژی صنعتی میکروارگانیسم‌ها می باشد.

 

• گروه های پژوهشی:

این پژوهشکده متشکل از 3 گروه پژوهشی شامل بیوتکنولوژی قارچ‌های صنعتی (زمینه تخصصی فعالیت: زیست فناوری در قارچ‌های با کاربرد خوراکی، دارویی و صنعتی)، بیوتکنولوژی صنعتی میکروارگانیسم‌ها (زمینه تخصصی فعالیت: دست یابی به دانش فنی تولید متابولیت‌های میکروبی) و بیوتکنولوژی گیاهان زینتی (زمینه تخصصی فعالیت: تحقیقات زیست فناوری و فیزیولوژی با هدف بهبود فرآیند تکثیر و عملکرد گیاهان زینتی) می‌باشد.

• مراکز خدمات تخصصی:

مراکز تخصصی این پژوهشکده در قالب دو شرکت و یک مرکز خدمات تخصصی در حال فعالیت می­باشد.

1. مرکز خدمات تخصصی فناوری تولید قارچ‌های خوراکی:

مرکز خدمات تخصصی قارچ‌های خوراکی زیرمجموعه گروه بیوتکنولوژی قارچ‌های صنعتی در جهاد دانشگاهی خراسان رضوی است که از سال 81 فعالیت در زمینه تولید نژاد و اصلاح قارچ خوراکی و بذر (اسپاون) تجاری و مادری  قارچ های خوراکی دکمه‌ای سفید و صدفی را با استفاده از ظرفیت‌های فناوری زیستی شروع کرده است. تولید و ارائه بذر قارچ اولین نژادهای هیبرید تولید شده در گروه بیوتکنولوژی قارچ‌های صنعتی در ایران با اقبال عمومی قارچ‌کاران مواجه شد. تولید اسپاون هیبرید قارچ خوراکی دکمه‌ای در مقیاس پایلوت ارتقا به ویژه در سال‌های 1389-1381 بخش مهمی از نیاز استان و کشور و کشور های همسایه را به اسپاون تجاری و مادری قارچ دکمه‌ای فراهم می‌کرد. از سال 1391 تاکنون، استفاده از قارج‌های دارویی بومی ایران  و تولید تجاری آن  با همکاری گروه پژوهشی بر روی قارچ‌های انجام شده است. از دستاوردهای مهم مرکز همکاری با گروه زیست فناوری قارچ در تولید تجاری قارچ دارویی با برند "ارینجی" و تولید در سطح پایلوت قارچ دارویی انوکی برای اولین بار در کشور، تولید در سطح آزمایشگاهی چندین گونه قارچ خوراکی و دارویی، همچنین اهلی سازی برخی قارچ‌های خوراکی و دارویی و مهمتر تهیه کشت خالص، نگهداری در زیست بانک، تهیه اسپاون مادری تجاری و همکاری در برگزاری سالانه کارگاه‌های آموزشی تخصصی در زمینه پرورش و اصلاح قارچ‌های خوراکی و دارویی و همچنین ارایه خدمات مشاوره ای پرورش قارچ می­باشد.

2. توسعه گران فن آور اکسیر سبز آروان (آروان): این شرکت  با 60 درصد سهام بخش خصوصی در سال 1398 تاسیس شده است. موضوع فعالیت آن مرکز خدمات تخصصی فناوری قارچ های خوراکی - دارویی بوده و محصولات مهم آن قارچهای خوراکی و دارویی با TRL بالای 6 تا 9 از جمله بستر کشت قارچی، فروش میوه تازه قارچ، اسلایس، پودر، اسپاون و تی بک قارچ­هایی چون ارینجی، شیتاکه، گانودرما و ...  می­باشد.
3. سامانه­های پالایش هوشمند رستاک (سپهر): این شرکت با 86 درصد سهامی خاص در سال 1399تاسیس شده است. موضوع فعالیت آن پایش هوای شهر به کمک ریزجلبک­­هاست. مهمترین محصولات آن سازه های هوشمند ریزجلبکی می باشد.

 

• توانمندی های علمی، تخصصی و پژوهشی:

1. اهلی سازی، تولید و به‌نژادی (اصلاح نژاد) انواع قارچ‌های خوراکی و دارویی (تجاری  بومی)
2. تهیه کشت خالص، نگهداری در زیست بانک، تهیه اسپاون مادری، کشت رده‌های مختلف سلول‌های انسانی و جانوری
3. آزمایشات خواص دارویی قارچ های خوراکی شامل سنجش اثر  سمیت سلولی،ضد باکریایی، ضد قارچی، آنتی اکسیدانی و  ضد ویروسی
4. عصاره گیری، جداسازی اجزاء موثره، ستون کروماتوگرافی، خالص سازی و آنالیز شیمیایی ترکیبات موثره قارچ های خوراکی
5. پژوهش در زمینه تحقیقات مولکولی، ژنومیکس و فانکشنال ژنومیکس قارچ‌های خوراکی و دارویی
6. در اختیار داشتن دانش فنی فرآوری پودر قارچ خوراکی
7. در اختیار داشتن دانش فنی تولید نژاد کم اسپور قارچ صدفی
8. بهینه سازی انتقال ژن در چندین گونه از قارچ های خوراکی تجاری
9. ارایه خدمات مشاوره ای به صنایع مرتبط با پرورش قارچ خوراکی و دارویی
10. اصلاح و معرفی ارقام جدید گیاهان زینتی
11. تولید تجاری گیاهان زینتی مهم و اقتصادی نظیر ژربرا
12. کسب پروتکل‌های تکثیر تجاری گل های شاخه بریده و گیاهان زینتی گلدانی
13. تولید سازه‌های Robisco (تثبیت ریزجلبک‌ها در کارکرد بیدهای تصفیه کننده آب و هوا)
14. تولید نیمه صنعتی (پایلوت) رنگ های میکروبی نظیر قارچ موناسکوس پرپورئوس
15. تاسیس بانک ریزجلبک های بومی منطقه
16.  تاسیس سازه های هوشمند ریزجلبکی در پایش هوای شهر
17. برگزاری کارگاه‌های تخصصی و دوره های آموزشی تخصصی کوتاه مدت در زمینه فناوری های قارچ های خوراکی، میکرو ارگانیسم و گیاهان زینتی
18. نگارش و ترجمه چندین کتاب تخصصی در زمینه فعالیت گروهها