نرخ رشد مدارک جهاددانشگاهی ۵ واحد بالاتر از کشور است / تجزیه‌وتحلیل مدارک علمی این نهاد در پایگاه استنادی اسکوپوس

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، دکتر فاطمه عظیم زاده رییس مرکز اطلاعات علمی جهاددانشگاهی(SID)  تعداد مقالات نمایه شده در این پایگاه را 1.007.343 عنوان کرد و گفت: از این تعداد 843.337 مقاله فارسی و انگلیسی در بانک نشریات، تعداد 145.443 مقاله فارسی و انگلیسی در بانک همایش‌ها و تعداد 18.563 مقاله در بانک طرح‌های پژوهشی نمایه شده است.

وی در رابطه با خدمات این مرکز جهاددانشگاهی به پژوهشگران و مخاطبان اظهار کرد: مرکز اطلاعات علمی جهاددانشگاهی (SID) همگام با آخرین پیشرفت‌های علمی، با اهمیت دادن به نقش مدیریت دانش ملی و حفظ میراث علمی کشور و انتقال آن به نسل‌های آینده، با دو ویژگی "جامعیت و روزآمدی" به‌عنوان تنها بانک اطلاعات علمی با دسترسی آزاد (Open Access) در کشور به نشانی www.SID.ir فعالیت می‌کند و خدمات خود را از طریق بانک‌های نشریات علمی، مجامع علمی و طرح‌های پژوهشی در کنار سایر خدمات به مخاطبان ارائه می‌دهد.

دکتر عظیم زاده هدف مرکز اطلاعات علمی جهاددانشگاهی را ترویج و اشاعه اطلاعات علمی، گسترش و ارتقاء خدمات اطلاع‌رسانی به محققان، سرعت بخشیدن به کاوش‌های علمی و دستیابی آسان محققان به آخرین منابع اطلاعاتی منتشرشده در نشریات و دستاوردهای پژوهشی و نهایتاً افزایش اثربخشی تحقیقات در کشور دانست.

وی در پاسخ به این سؤال که خروجی‌های این مرکز در چه حوزه‌هایی قابل استفاده است، گفت: دستاوردهای این مرکز هم در بخش بانک‌های اطلاعاتی که به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار دارد و هم در سایر بخش‌های خدمات تخصصی در تمامی حوزه‌های علمی قابل استفاده است.

رییس مرکز اطلاعات جهاددانشگاهی در رابطه با ارائه گزارشی تحت عنوان" تجزیه‌وتحلیل مدارک علمی جهاددانشگاهی در پایگاه استنادی اسکوپوس" توسط مرکز اطلاعات علمی جهاددانشگاهی SID گفت: این گزارش بر اساس مقالاتی که با نام سازمانی Acecr در پایگاه اسکوپوس نمایه شده و بازه انتشار آن از 2003 تاکنون است .
دلیل انتخاب مبدأ در سال 2003 آن است که در آن سال به‌صورت رسمی مقرر شد در حوزه بین‌الملل جهاددانشگاهی با عنوان Academic Center for Education, Culture and Research که به صورت مخفف Acecr نامیده می‌شد، معرفی گردد. لازم به ذکر است در برخی تحلیل‌ها بازه زمانی 10 سال اخیر لحاظ شده است.

وی با اشاره به مشارکت جهاددانشگاهی در انتشار مدارک علمی کشور، اظهار کرد: میزان مدارک علمی منتشر شده توسط جهاددانشگاهی از نظر کمی نرخ رشدی بهتری را نسبت به نرخ رشد کشور داشته است. میانگین انتشار مدارک علمی جهاددانشگاهی از کل کشور در بازه زمانی ده‌ساله برابر با 0.93 است؛ که در صورت در نظر گرفتن سایر نام‌های سازمانی جهاددانشگاهی این عدد به بیش از یک درصد می‌رسد، در ضمن با محدود کردن نام سازمانی به Acecr از سال 2017 به بعد سهم مشارکت جهاددانشگاهی از علم ایران به بیش از یک درصد رسیده است. بیشترین درصد مشارکت جهاددانشگاهی در علم ایران مربوط به سال 2018 با مقدار 13/1 درصد و کمترین آن مربوط به سال 2011 با مقدار 66/0 درصد است. درصد مشارکت نیز به این شکل محاسبه می‌شود: تعداد مدارک علمی منتشر شده جهاددانشگاهی در سال بر تعداد مدارک علمی منتشر شده ایران در همان سال است که حاصل آن در صد ضرب می‌شود.

نرخ رشد مدارک جهاددانشگاهی 5 واحد بالاتر از کشور

 وی افزود: با توجه به گستره سازمانی و تعداد اعضای هیات علمی این مجموعه به نسبت مجموع مراکز علمی کشور سهم خوبی از فعالیت‌های علمی کشور در اختیار این مجموعه است. میانگین نرخ رشد تعداد مدارک علمی جهاددانشگاهی از 2011 تا 2021، برابر با 12.52 درصد و برای ایران برابر با 6.88 درصد است. به‌عبارت‌دیگر نرخ رشد مدارک جهاددانشگاهی 5 واحد بالاتر از کشور است.

وی در پاسخ به این سؤال که با توجه به اینکه میزان استنادات دریافتی توسط مدارک علمی نشان‌دهنده اقبال سایر پژوهشگران به این مدارک است جایگاه و وضعیت مدارک علمی جهاددانشگاهی در این خصوص چگونه است؟ گفت: برای پاسخ به این سؤال بهتر است وضعیت استناد به مدارک جهاددانشگاهی در مقایسه با کشور را در بازه 10 ساله 2011 تا 2021 در حوزه‌های تخصصی مختلف ببینیم؛ در حوزه مهندسی، میانگین استنادات جهاددانشگاهی 16.53 و ایران 12.85 در حوزه کشاورزی و علوم زیستی جهاددانشگاهی 16.22 و ایران 10.88 در حوزه پزشکی جهاددانشگاهی 13.52 و کشور 10.84 در حوزه علوم اجتماعی جهاددانشگاهی 10.67 و کشور 6.66 و در حوزه هنر و علوم انسانی جهاددانشگاهی 1.42 و ایران 5.87 بر این اساس، بیشترین میزان اختلاف استناد به هر مدرک علمی جهاددانشگاهی با ایران در حوزه موضوعی کشاورزی و علوم زیستی با مقدار 34/5 است.

علاوه بر این، بدترین عملکرد جهاددانشگاهی در حوزه موضوعی هنر و علوم انسانی است که البته با توجه به ماهیت فعالیت‌های پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌های جهاددانشگاهی امری طبیعی تلقی می‌شود.
وی ادامه داد: داده‌های اسکوپوس که ذیل 4 موضوع اساسی علوم اجتماعی، علوم فیزیک، علوم سلامت و علوم زیستی قرار می‌گیرند به 27 دسته اصلی و 313 دسته موضوعی فرعی تقسیم می‌شوند. 10 حوزه موضوعی که بیشترین تعداد مدارک علمی جهاددانشگاهی به آن‌ها اختصاص دارد، به ترتیب مربوط به حوزه‌های موضوعی پزشکی، بیوشیمی، ژنتیک و زیست‌شناسی مولکولی و داروشناسی، سم‌شناسی و داروسازی هستند. هر مدرک علمی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس، ممکن است بیش از یک برچسب موضوعی دریافت کند و مرتبط با چند حوزه موضوعی باشد. برای مثال یک مقاله پزشکی ممکن است هم برچسب موضوع پزشکی و هم فارماکولوژی را به خود اختصاص دهد. همچنین در میان 10 منبعی که بیش‌ترین سهم را از انتشار مدارک علمی بر عهده داشته‌اند، نام شش نشریه ایرانی وجود دارد که چهار مجله آن درون‌سازمانی (وابسته به جهاددانشگاهی) است؛ که این نکته می‌تواند قابل تأمل باشد. در درازمدت این روند باعث کاهش تعامل علمی جهاد می‌شود همچنین نویسندگان این مقالات در صورت انتشار مقاله در سایر نشریات می‌توانند از امتیازات بیش‌تری بهره‌مند شوند.

دکتر عظیم زاده در رابطه روند همکاری علمی محققان با سایر کشورها و موضوعات مورد علاقه پژوهشگران جهاددانشگاهی گفت: بیشترین میزان هم تألیفی بین‌المللی پژوهشگران جهاددانشگاهی به ترتیب با کشورهای آمریکا، آلمان و کانادا بوده است. علاوه بر این پژوهشگران جهاددانشگاهی کشورهای کره جنوبی، روسیه، ترکیه، هند و چین به ترتیب کشورهایی هستند که به‌تازگی با پژوهشگران جهاددانشگاهی مشارکت داشته‌اند. در حالی‌که آمریکا، کانادا و انگلیس به ترتیب کشورهایی هستند که با پژوهشگران ایرانی بیشترین میزان هم تألیفی را داشته‌اند. همچنین بررسی کلمات کلیدی به کار رفته در مقالات نشان می‌دهد؛ breast cancer, Iran، infertility، apoptosis و oxidative stress به ترتیب پرتکرارترین کلمات کلیدی به‌کار رفته در مدارک علمی جهاددانشگاهی هستند. این کلمات کلیدی نشان می‌دهد که مدارک علمی جهاددانشگاهی بیشتر بر موضوعات سرطان پستان، ناباروری و علوم سلولی متمرکز هستند.

وی در پایان با اشاره به محققان شاخص جهاددانشگاهی اظهار کرد: دکتر منتظری از مرکز تحقیقات سنجش سلامت در حوزه‌های موضوعی علوم سلامت و علوم اجتماعی و دکتر بهاروند از پژوهشگاه رویان در حوزه‌های موضوعی علوم فیزیک و علوم زیستی، محققان برتر جهاددانشگاهی براساس 4 حوزه موضوعی اساسی پایگاه اسکوپوس هستند. این دو محقق بالاترین تعداد انتشارات علمی و بیشترین شاخص هرش را به خود اختصاص داده‌اند دکتر بهاروند با شاخص هرش 54 و دکتر منتظری با شاخص هرش 51 پژوهشگران شاخص جهاددانشگاهی هستند.