رییس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی:
بازیگران عرصه فناوری حق منتظر ماندن ندارند
به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی خراسان رضوی، حمیدرضا بیدخوری به مناسبت هفته پژوهش در خصوص چالش‌های ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه اظهار کرد: برای بررسی این چالش‌ها یا موانع نمی‌توان بر هیچکدام از این ۲ مسند نشست و فرمولی برای بهبود داد؛ به این معنا که ما باید کل چرخه فناوری که در کشور ما آسیب دیده است را در نظر بگیریم و چالش‌های آن را بررسی کنیم؛ در این بررسی در نهایت به این موضوع می‌رسیم که خروجی‌های دانشگاه با ورودی‌های صنعت و جامعه متناسب نیست.
وی بیان کرد: زمانی که می‌پرسیم چرا خروجی‌های مراکز علمی برای صنعت مفید نیست و دردی از جامعه یا مراکز حاکمیتی دوا نمی‌کند، فرض می‌کنیم چالش‌های حوزه اجرا یا صنعت را شناخته‌ایم؛ آن زمان آماده پذیرش فناوری‌های توسعه‌یافته هستیم ولی پاسخ مطرح شده در حد انتظار ما یا در حد استاندارد بین‌المللی یا ملی ما نیست. این نگاه یک‌جانبه به موضوع ما را به سمت راه حل کاربردی برای فائق آمدن بر مشکلات پیش نمی‌برد.
بیدخوری افزود: نکته کلیدی توجه به چرخه ایده، علم و دانش کاربردی، پژوهش‌های کاربردی، فناوری، توسعه فناوری و بعد ارتباط اقتصاد با توسعه فناوری است. صنعت و اقتصاد یا بازار تعیین‌کننده است. باید چندجانبه به این مشکل نگاه کنیم و انتظار داشته باشیم اگر کسی بهبودی ایجاد و نقصان‌های این چرخه را برطرف کند، با ایجاد و یا فعال کردن بازیگرهای جدید بتوانیم چرخه فناوری کامل داشته باشیم.
رییس سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی ادامه داد: هرچه مانع این اتفاق شود، مانع توسعه فناوری، پیشرفت علمی و همانطور که از طرف سران نظام به ویژه مقام معظم رهبری تاکید شده، تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین می‌شود. اکنون نیز در این چرخه مشکل وجود دارد. در کشورهای در حال توسعه یا از فناوری‌های بومی استفاده کرده و یا صرفا از خارج از کشور تامین می‌کنند.
وی با بیان این که اگر قرار باشد با ایجاد نوآوری چالشی برطرف شود و ارتقایی رخ دهد، می‌توان ۲ کار انجام داد، عنوان کرد: برخی با استفاده از نوآوری‌ها وضع موجود را بهبود می‌دهند که می‌توان این کار را از طریق استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان کوچک انجام داد. برخی نیز تحول و تغییر اساسی‌تری ایجاد می‌کنند که حتما باید به سراغ یکی از اقتصادهای فعال بازار برویم و از آن‌ها کمک بخواهیم. در خصوص این ۲ مدل تجربه موفق وجود دارد.
حل مشکل باید از بازار شروع شود
بیدخوری گفت: ما باید از بازار شروع کنیم، یعنی از انتها به ابتدا برویم، چالش‌های موجود در بازار و فناوری‌هایی که نقصان دارد یا از خارج تامین می‌شود و می‌تواند مورد تحریم و تهدید قرار بگیرد را شناسایی کنیم و برای آن‌ها ساختارهای راهبردی تعیین کنیم تا بدانیم چگونه مراکز علمی خود را با این چالش‌ها همسو و بعد یک نظام توسعه فناوری بنا کنیم، در نتیجه می‌توانیم فناوری‌های مراکز علمی خود را به مرحله‌ای برسانیم که قابل استفاده باشد. در حال حاضر هیچ کدام از این کارها انجام نمی‌شود و کل توان علمی ما در خدمت حل مشکلات فنی کشور قرار گرفته است.
رییس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با اشاره به این که ما کشور سرآمدی در حوزه دانش بودیم و سابقه درخشان تاریخی و دانشگاه باسابقه‌ای داریم که بعد از انقلاب تقویت شدند و گسترش پیدا کردند، تصریح کرد: گاه این سوال مطرح می‌شود اکنون که ما این همه مرکز علمی داریم و توانستیم پژوهش کنیم و در پژوهش هم سرآمد باشیم، چرا پژوهش ما کاربردی نیست؟ این سوال ممکن است اقدامات انجام شده در حوزه آموزش عالی و پرداختن به حوزه پژوهش را زیر سوال ببرد، در صورتی که اگر این ساختار نبود، نمی‌توانستیم این سوال را بپرسیم و مانند کشورهای حاشیه خلیج فارس همیشه برای همه تاریخ به دانشمندان و فناوری‌های بین‌المللی و خارجی چشم داشتیم.
وی اضافه کرد: این سوال حاصل زحمات زیادی است که در تربیت دانشمندان متعدد و تربیت فناوران و نوآوران به آن رسیدیم. اکنون که بضاعت بسیاری در حوزه نیروی انسانی داریم، باید فکر کنیم چگونه می‌تواند در خدمت پیشرفت کشور قرار گیرد. ایجاد این مراکز علمی، رونق گرفتن پژوهش در دانشگاه‌ها و ایجاد مراکز پژوهشی در کشور بخشی از پیشرفت بوده که به خوبی انجام شده اما در حال حاضر این سوال و اقدام مضاعف مطرح است که چه کاری انجام دهیم تا به کاربرد نزدیک‌تر شود و زندگی مردم را بهبود ببخشد.
باید منافع بازیگران تکمیل چرخه فناوری به هم گره بخورد
بیدخوری خاطرنشان کرد: ما به یک مدیریت راهبری فناوری نیاز داریم که بازیگران تکمیل چرخه فناوری را شناسایی کند.ما در استقرار نظام نوآوری در کشور کوشا نبودیم، به همین دلیل نتوانستیم فناوری را راهبری کنیم تا در این مسیر بچرخد و باعث بهبود و ارتقای اقتصاد و زندگی مردم شود. استقرار نظام نوآوری باید حتما از بازار شورع شود. این بازار است که می‌گوید ما چه نوآوری نیاز داریم و خط مشی را تعیین کند، دانشگاه باید نوآوری را انجام دهد. اگر از انتها به ابتدا شروع کنیم، بسیاری از موضوعات حل می‌شود.
رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی افزود: باید منافع این بازیگران به هم گره بخورد. در ۳۰ سال گذشته تلاش زیادی هم انجام شده اما این حرکت در مجموع رضایت‌بخش نیست، زیرا تولید دانش‌بنیان ما سهم ناچیزی از GDP دارد. اگر ما این سهم را بالا ببریم، موفق هستیم. به همین دلیل استاد دانشگاه باید قسمتی از زندگی خود را به در خدمت صنعت بودن گره بزند، همانطور که مدیر ارشد یک صنعت باید ادامه حیات صنعت خود را به استفاده از دانشگاه گره بزند، در حالی که اکنون هیچ کدام اتفاق نیفتاده است.
وی ادامه داد: صنعتگر با ارز غیر واقعی که در اختیار وی قرار می‌گرفته، نیازهای خود را برطرف می‌کرده، عضو هیئت علمی نیز حق‌الزحمه خود را دریافت می‌کرده و علیرغم اینکه در نظام ارتقای هیئت علمی به پژوهش و فناوری توجه شده اما نقصانی به آن وارد نمی‌کند. عضو هیئت علمی باید احساس خطر کند که اگر به صنعت یا جامعه سودی نرساند، نمی‌تواند حق‌الزحمه ماهیانه خود را دریافت کند، یک صنعتگر هم که در حال استفاده از انواع و اقسام حمایت‌های دولتی است باید بداند اگر به فناوری بومی بی‌اعتنا باشد، این حمایت‌ها قطع می‌شود.
بیدخوری گفت: زمانی که فردی یک کارخانه در حوزه بیوتکنولوژی در استان خراسان رضوی تاسیس می‌کند، باید بداند این خطه و خاک با کشورهای حاشیه خلیج فارس و کشورهای همسایه ما متفاوت است. صرف آوردن فناوری، وابسته بودن به فناوری خارجی برای همیشه و ایجاد تمول مالی با تکیه به قواعد موجود در بازار و ساختار نظام اقتصاد ما ممکن نبوده و این الگوی تعریف شده کشور ما نیست. هر صنعتی باید در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و حداکثر بلندمدت به اصلاح خود دست بزند.
ما باید صادرکننده فناوری تولید شویم
رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با بیان اینکه ما شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع موفقی داریم که به حوزه فناوری‌های بومی اتکا کردند، عنوان کرد: ما مطالبه‌گر بهبود وضعیت با استفاده از ظرفیت‌های موجود هستیم، وگرنه تلاش‌های حوزه نوآوری، زحمات دانشگاهیان و صنایعی که ما را از ورود کالا بی‌نیاز کردند، زیر سوال نیست. انتظار ما این است که در گام دوم انقلاب اسلامی از ورود فناوری بی‌نیاز شویم. بی‌نیازی از کالا نقطه هدف نهایی نیست، ما کالاهایی می‌خواهیم که با فناوری، فکر و ایده بومی تولید شده باشند و بعد سراغ بین‌المللی کردن داشته‌های خود برویم و بتوانیم صادرکننده فناوری تولید شویم.
وی بیان کرد: ما باید در صنایع مختلف چالش‌های فناوری را شناسایی کنیم. این کار آسانی نبوده و تجربه ما هم در این زمینه زیاد نیست. تمرکز حمایت‌ها باید بر رفع چالش‌های فناوری و رونق اقتصاد دانش‌بنیان باشد که این در دولت سیزدهم بیشتر شده است. می‌توانیم همه حمایت‌های خود را با یک نگاه دانش‌بنیان انجام دهیم.
بیدخوری با اشاره به اینکه ما در ادوار گذشته افزایش بی‌رویه تعداد صندلی‌های دانشگاه‌ها را داشتیم که بدون در نظر گرفتن نیاز به تخصص‌ها بود، تصریح کرد: اکنون در برخی رشته‌ها تجمع تخصص‌های جویای کار و در برخی رشته‌ها فارغ‌التحصیلانی داریم که مهارت کافی ندارند. همچنین برای برخی بازارها نیرو تربیت نکردیم. کار دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، تمرکز بر نیازهای آینده است، زیرا طی مسیر چرخه فناوری یک پدیده زمان‌بر بوده و باید اول نیازهای فردای خود را کشف کنیم و بعد دانشگاه و مرکز پژوهشی برای آن برنامه‌ریزی کند.
رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی اشافه کرد: گاهی از دانشگاه می‌خواهند مشکلات امروز را حل کند اما گاهی این مشکلات به قدری حاد هستند که فرصتی وجود ندارد تا بتوان برای آن راه حل علمی پیدا کرد. باید تمرکز دانشگاه‌های ما برای شکل‌دهی به فردایی بهتر از طریق شناسایی نیازهای آن باشد.
وی خاطرنشان کرد: هیچ کدام از بازیگران عرصه فناوری حق منتظر ماندن ندارند. در کشور ما فرصتی برای تلف کردن و منتظر ماندن کنش بازیگران نیست، باید خودمان شروع کنیم. حل مشکل ما از اقدامات کوچک و موثر شروع می‌شود. چه در جایگاه صنعت باشیم، چه دانشگاه، چه پژوهشگر و چه شرکت دانش‌بنیان می‌توانیم در این شرایط علیرغم همه مشکلات، گام‌های موثری برای حل چالش‌های چرخه فناوری برداریم. بهینه این است که نظام کاملی شکل بگیرد اما اگر به هر دلیلی میسر نشد، هر کدام از ما می‌توانیم اقدامات موثری انجام دهیم.
بیدخوری گفت: در بازار کار شاهد تجمع فارغ‌التحصیلان بیکار و کمبود شدید نیروی کار ماهر هستیم. اکنون پیدا کردن کار و در اختیار قرار گرفتن کار به صورت مادام‌العمر به واسطه داشتن مدرک تحصیلی امکان‌پذیر نیست. حتما باید از یک روش آکادمیک استفاده کنیم و همچنین لازم است دانشجویان برای مهارت‌ها و فناوری‌های خود در دوران تحصیل انرژی مضاعف بگذارند.
رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی افزود: در حال حاضر صنایع، ادارات و بخش خصوصی ما به دنبال نیروی کاری است که با ادبیات جدید کار، کارآفرینی و فناوری‌های روز آشنا باشد اما پیدا نمی‌کند. دانشجو نباید انتظار داشته باشد هر آنچه لازم است در سرفصل دروس وی گنجانده شده باشد، باید خودش به فکر باشد، داوطلبانه شروع به کار کند، با مشکلات آشنا شود و توانمندی‌های لازم را کسب کند. چهار سالی که در دوره کارشناسی سپری می‌شود، فوق‌العاده مهم است. دانشجو باید از همان ابتدا به بازار کار رشته خود مراجعه کند.